De Columns op deze pagina verschenen eerder in de rubriek 'Puur Natuur' in De Krant en De Krant actueel.

Kalverliefde

Onlangs bezocht ik een boerenbedrijf. Trots toonde de boer zijn koeien, elk met een eigen karakter en eigenaardigheden. Al snel werd het rumoerig. Een jong stiertje sprong op een ‘tochtige’ koe en probeerde haar te dekken. De koe dacht daar anders over en liep weg met het stiertje op haar rug. Een soort dekkende stalpolonaise. Is dit kalverliefde dacht ik? Nee, want volgens de encyclopedie is dat ‘hevige verliefdheid tussen mensen die nog weinig ervaring hebben in de liefde’. Hoe zit dat dan bij ervaren mensen en bestaat er (kalver)liefde bij dieren?

Over mensenliefde is sinds de oudheid veel geschreven. Je wordt smoorverliefd op de vrouw van je dromen. De tijd lijkt stil te staan en de wereld ziet er mooier uit. Hormonen gieren door je lijf, een explosie aan gevoelens en emoties. Je verklaart elkaar de liefde en je wilt de rest van je leven bij elkaar blijven. Samen snijd je je initialen in een boom en zoek je naar de regenboog. Je droomt en zoekt hoopvol naar een gezamenlijke toekomst. Kennen dieren ook liefdesrelaties en wellicht liefdesverdriet?

Ik lees in een artikel dat dieren de liefde eigenlijk veel serieuzer nemen dan mensen. Het is voor hen soms een kwestie van leven en dood. Een liefdesslagveld. Slik…. Het zorgen voor nageslacht is de grote drijfveer. Vrouwtjes zoeken mannetjes met de beste genen om mee te paren. Mannetjes zoeken vrouwtjes die hun nageslacht zo goed mogelijk kunnen verzorgen. Vooral onderzoeken onder apen leverden boeiende gegevens over dierenliefde op. Uiteindelijk zijn apen nauw aan ons mensen verwant.

En vogels? Onderzoek wees uit dat vogels ook een knuffelhormoon aanmaken. Ze ‘knuffelen’ elkaar door over de veren te aaien. Vooral rond paringstijd is het feest. Overal zie je baltsgedrag of hofmakerij. Mannetjes doen alle moeite om bij de vrouwtjes in de smaak te vallen. Kleuren, geuren, geluiden en ‘dansvormen’ zijn daarbij belangrijke ingrediënten. Elke vogelsoort kent zijn eigen baltsritueel. Buizerds maken acrobatische, baltsvluchten waarbij ze elkaar luid miauwend het hof maken. En de vogels van geluk, voorspoed en liefde? Zij dansen en roepen luidruchtig naar elkaar. Het Kraanvogel mannetje en vrouwtje draaien daarbij met uitgestrekte vleugels om elkaar heen. Daarbij maken ze soms meters hoge sprongen. En mijn favoriete ijsvogel verstevigt de paarband met explosieve, rumoerige baltsvluchten. Hij sluit de hofmakerij af door het vrouwtje een visje aan te bieden. Dit zogenaamde baltsvoeren is overigens bij veel vogelsoorten gereduceerd tot alleen snavel aanraken.

Zijn vogels monogaam? Sommige soorten zoals kraaien, duiven, ganzen en zwanen zijn trouw. Ze blijven vaak een leven lang bij een vaste partner. Dat scheelt een hoop tijd, energie en gedoe in het broedseizoen. Maar de meeste vogels zoeken jaarlijks een nieuwe partner. Een van de meest losbandige vogels is de heggenmus, met vaak meerdere partners in een seizoen. Overspel heeft bij vogels het voordeel dat je aan risicospreiding doet. Je zorgt ervoor dat je genen zich verspreiden mocht bijvoorbeeld een van de ouders dood gaan.

En ja, vogels kunnen rouwen. Van zwanen is bekend dat ze wel een jaar rouwen om het verlies van hun partner. Enige tijd geleden reed ik ’s nachts naar huis. Ik kon nog net een kerkuil, staand op de weg, ontwijken. Hij of zij bleek naast een doodgereden kerkuil te wachten. Dat voelde ook als rouwen evenals de koolmees in onze Hazelaar, die hard fluitend naar de dode koolmees op de grond keek. Tja die beelden blijven me bij.

Nee, ik hou niet van afscheid nemen en zie liever ‘kalverliefde’ bij mensen en dieren die achter elkaar aan dollen en elkaar het hof maken. Liefde is heel bijzonder.

Vreemde vogel

De afgelopen dagen kregen we te maken met de eerste nachtvorst van 2021. Vanuit mijn slaapkamer hoorde ik al vroeg dat de autoruiten werden gekrabd. Vanaf de ontbijttafel keek ik uit over een berijpte tuin met witte randen om de badranden. Al snel verschenen de eerste collega berichten op mijn smartphone. Trots toonden ze het eerste stuk ijs van dit jaar. Op één whatsapp bericht stond te lezen ‘it giet oan’ maar als Drent begrijp ik niet wat ze daarmee bedoelde. Ja, de schaatskoorts loopt al bij menigeen op en de eerste ijzers zijn al voorzichtig tevoorschijn gehaald.

Toch is niet iedereen blij met het laagje in de zon glinsterende ijs. Zolang het een dun laagje is valt de schade te overzien. Maar als de ijslaag dikker en ondoordringbaar wordt, komen vooral enkele dieren in de problemen.

Hoe vreemd het misschien klinkt, de IJsvogel is daar een van. Dit blauw-oranje juweel is mijn favoriete vogel. Uren kan ik naar deze vogel kijken als hij zich met volle overgave in het water stort. Meestal komt de vogel met een visje in zijn snavel uit het water, om deze vervolgens op een takje op te eten. IJsvogels zijn betoverend mooi.

Wie de naam IJsvogel heeft bedacht is onbekend. Een vreemde naam als je je bedenkt dat deze vogel niet goed tegen ijs kan. Tijdens een strenge winter kan het zomaar zijn dat de halve populatie sterft omdat ze te weinig voedsel kunnen vinden. Stilstaande wateren bevriezen en dan zijn ze grotendeels afhankelijk van snelstromende, niet bevriezende beekjes of wakken in het ijs.

Een bekend voorbeeld is de ‘wereldberoemde’ ijs-ijsvogel. Deze ijsvogel had minder geluk en werd vastgevroren gevonden in het ijs. De foto’s gingen viraal op social media. De vogel is nu te zien in de tentoonstelling ‘Dode dieren met een verhaal’ in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Mogelijk is hij tijdens het vissen onder het ijs geschoten en kon de opening niet terug vinden.  

Wereldwijd kennen we zo’n 70 soorten ijsvogels. De meeste soorten leven in Australië en Afrika. In het grootste deel van Europa komt maar één soort voor met de Latijnse naam Alcedo atthis. Dit prachtige maar schuwe vogeltje spreekt door zijn felle kleurenpracht tot de verbeelding. Veel mensen kennen hem van foto’s, natuurfilms en sommigen als een blauwe flits boven het water.

IJsvogels zijn zo’n 16 cm lang, van snavel- tot staartpunt en wegen ongeveer 40 gram. De prachtige kleuren van de IJsvogel bestaan grotendeels uit blauw en oranje. De blauwe kleur verschuift van azuur naar kobaltblauw en verandert met de lichtval op het verenkleed. In tegenstelling tot veel andere vogels hebben mannetjes en vrouwtjes hetzelfde kleurenpalet. Het verschil zit ‘m in de snavel. Mannetjes hebben een zwarte snavel en vrouwtjes een rood-oranje ondersnavel.

IJsvogels hebben bijzonder goede ogen. Ze speuren vanaf een takje boven het water naar vis. Dat lijkt eenvoudig maar een IJsvogel moet daarbij rekening houden met de lichtbreking, spiegeling en beweging van het water en de tak waarop hij zit. Vervolgens duikt de vogel tot een meter diep in het water en trekt daarbij, vlak voordat hij het water raakt, een beschermend knipvlies over de ogen. Eenmaal terug op de tak slaat hij de vis dood tegen de tak en eet hem op.

Ik heb een zwak voor IJsvogels en hoop, voor hen, dat we geen strenge winter krijgen. Maar aan de andere kant zijn winterse landschappen ook een lust voor het fotografenoog. De laatste jaren zijn de winters zacht en volgens de voorspellingen zet deze trend zich voort. Jammer voor de schaatsliefhebbers, geluk voor de IJsvogels. Hoe dan ook, het leven ‘giet oan’.

André Brasse januari 2021

Terug naar overzicht
Vreemde vogel

De afgelopen dagen kregen we te maken met de eerste nachtvorst van 2021. Vanuit mijn slaapkamer hoorde ik al vroeg dat de autoruiten werden gekrabd. Vanaf de ontbijttafel keek ik uit over een berijpte tuin met witte randen om de badranden. Al snel verschenen de eerste collega berichten op mijn smartphone. Trots toonden ze het eerste stuk ijs van dit jaar. Op één whatsapp bericht stond te lezen ‘it giet oan’ maar als Drent begrijp ik niet wat ze daarmee bedoelde. Ja, de schaatskoorts loopt al bij menigeen op en de eerste ijzers zijn al voorzichtig tevoorschijn gehaald.

Toch is niet iedereen blij met het laagje in de zon glinsterende ijs. Zolang het een dun laagje is valt de schade te overzien. Maar als de ijslaag dikker en ondoordringbaar wordt, komen vooral enkele dieren in de problemen.

Hoe vreemd het misschien klinkt, de IJsvogel is daar een van. Dit blauw-oranje juweel is mijn favoriete vogel. Uren kan ik naar deze vogel kijken als hij zich met volle overgave in het water stort. Meestal komt de vogel met een visje in zijn snavel uit het water, om deze vervolgens op een takje op te eten. IJsvogels zijn betoverend mooi.

Wie de naam IJsvogel heeft bedacht is onbekend. Een vreemde naam als je je bedenkt dat deze vogel niet goed tegen ijs kan. Tijdens een strenge winter kan het zomaar zijn dat de halve populatie sterft omdat ze te weinig voedsel kunnen vinden. Stilstaande wateren bevriezen en dan zijn ze grotendeels afhankelijk van snelstromende, niet bevriezende beekjes of wakken in het ijs.

Een bekend voorbeeld is de ‘wereldberoemde’ ijs-ijsvogel. Deze ijsvogel had minder geluk en werd vastgevroren gevonden in het ijs. De foto’s gingen viraal op social media. De vogel is nu te zien in de tentoonstelling ‘Dode dieren met een verhaal’ in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Mogelijk is hij tijdens het vissen onder het ijs geschoten en kon de opening niet terug vinden.  

Wereldwijd kennen we zo’n 70 soorten ijsvogels. De meeste soorten leven in Australië en Afrika. In het grootste deel van Europa komt maar één soort voor met de Latijnse naam Alcedo atthis. Dit prachtige maar schuwe vogeltje spreekt door zijn felle kleurenpracht tot de verbeelding. Veel mensen kennen hem van foto’s, natuurfilms en sommigen als een blauwe flits boven het water.

IJsvogels zijn zo’n 16 cm lang, van snavel- tot staartpunt en wegen ongeveer 40 gram. De prachtige kleuren van de IJsvogel bestaan grotendeels uit blauw en oranje. De blauwe kleur verschuift van azuur naar kobaltblauw en verandert met de lichtval op het verenkleed. In tegenstelling tot veel andere vogels hebben mannetjes en vrouwtjes hetzelfde kleurenpalet. Het verschil zit ‘m in de snavel. Mannetjes hebben een zwarte snavel en vrouwtjes een rood-oranje ondersnavel.

IJsvogels hebben bijzonder goede ogen. Ze speuren vanaf een takje boven het water naar vis. Dat lijkt eenvoudig maar een IJsvogel moet daarbij rekening houden met de lichtbreking, spiegeling en beweging van het water en de tak waarop hij zit. Vervolgens duikt de vogel tot een meter diep in het water en trekt daarbij, vlak voordat hij het water raakt, een beschermend knipvlies over de ogen. Eenmaal terug op de tak slaat hij de vis dood tegen de tak en eet hem op.

Ik heb een zwak voor IJsvogels en hoop, voor hen, dat we geen strenge winter krijgen. Maar aan de andere kant zijn winterse landschappen ook een lust voor het fotografenoog. De laatste jaren zijn de winters zacht en volgens de voorspellingen zet deze trend zich voort. Jammer voor de schaatsliefhebbers, geluk voor de IJsvogels. Hoe dan ook, het leven ‘giet oan’.

André Brasse januari 2021

Terug naar overzicht